DZIEJE OKRĘGU TARNOGÓRSKIEGO
ŚLĄSKIEGO ZWIĄZKU CHÓRÓW I ORKIESTR
W XIX wieku na ziemi tarnogórskiej, wyrastały kolejne organizacje śpiewacze i instrumentalne. Z czasem rozpoczęły one współpracować z innymi tego typu zrzeszeniami, aż w końcu weszły w skład Związku Kół Śpiewaczych. Do najstarszych chórów na tym terenie, działających przed pierwszą wojną światową w ramach Związku Śląskich Kół Śpiewaczych, należały między innymi powstałe w 1911 roku – „Jutrzenka” z Nakła Śląskiego i „Jutrzenka” z Wieszowej oraz powstałe w 1912 roku – „Słowiczek” z Rept Śląskich i „Orfeon” z Radzionkowa.
W wyniku podziału Związku Śląskich Kół Śpiewaczych na okręgi dokonanego 13 kwietnia 1913 roku na zjeździe delegatów, powiat tarnogórski znalazł się w obrębie Okręgu bytomskiego. 29 czerwca tego samego roku wybrano zarząd, w skład którego weszli: Stanisław Kuhnert – prezes, Ludwik Turowski – wiceprezes, Wiktor Ujma – sekretarz, Jan Barchański – skarbnik. Pierwszym ważnym wydarzeniem, zorganizowanym przez nowy zarząd był zjazd okręgowy. Odbył się on 17 sierpnia 1913 roku w Piekarach Śląskich – Józefce. W zjeździe wzięły udział chóry z powiatu bytomskiego i tarnogórskiego.
Ciągły rozwój Związku Śląskich Kół Śpiewaczych spowodował kolejny podział. Doszło do niego w 1920 roku. Utworzonych zostało dwadzieścia okręgów, w tym 2 marca tego samego roku – Okręg Tarnogórski. Swoim zasięgiem objął on cały powiat oraz jego okolice. Z 1919 roku przeszło do Okręgu Tarnogórskiego dwanaście kół. Natomiast w 1920 roku przystąpiły: „Jutrzenka” z Woźnik, „Święty Florian” z Miedar, „Sienkiewicz” z Miasteczka Śląskiego, „Paderewski” z Piasecznej, „Lutnia” z Lubszy, „Jutrzenka” z Psar, „Chopin” z Rybnej, „Piast” z Żyglina, „Lutnia” ze Starych Tarnowic, „Paderewski” z Piekar Rudnych, „Gwiazda” z Wilkowic, „Słowik” z Pniowca, „Cecylia” z Bobrownik, „Jutrzenka” z Młynów, „Gwiazda” ze Zbrosławic. Jednak stan liczebny chórów podlegających pod okręg Tarnogórski stale się zmieniał. Jedne dość szybko kończyły swoją działalność, a ich miejsce zastępowały nowe.
W skład pierwszego zarządu Okręgu Tarnogórskiego Związku Śląskich Kół Śpiewaczych weszli: Stanisław Janicki – prezes oraz Teodor Łuszczyk – sekretarz. Natomiast pierwszym okręgowym dyrygentem został Szczepan Krupa. Na stanowisko to był wybierany przeważnie najlepszy dyrygent z całego Okręgu.
Od momentu swojego powstania Okręg Tarnogórski rozpoczął aktywną działalność, mającą na celu dalszy rozwój ruchu śpiewaczego na tym terenie. Przejawiała się ona głównie przez organizację zjazdów śpiewaczych. Pierwszym ważnym wydarzeniem, które zostało zorganizowane przez zarząd był zjazd Okręgu Tarnogórskiego Związku Śląskich Kół Śpiewaczych. Jego celem było porównanie poziomu artystycznego poszczególnych chórów i mobilizacja do ciągłego podnoszenia swoich umiejętności. Zjazd ten odbył się 26 września 1920 roku w ogrodzie „Gambrinus” w Tarnowskich Górach. Podczas zjazdu przeprowadzono zmagania konkursowe, w których pierwszą nagrodę zdobył chór „Paderewski” z Piasecznej, drugą otrzymała „Halka” z Kozłowej Góry, a trzecią „Orfeon” z Radzionkowa. Na zakończenie zjazdu wspólnie odśpiewano „Rotę”, z muzyką skomponowaną przez Feliksa Nowowiejskiego do słów Marii Konopnickiej. Zjazd okazał się dużym sukcesem zarówno zarządu jak i całego okręgu.
Pomimo trudności związanych z powstaniami śląskimi tarnogórski ruch śpiewaczy przetrwał ten okres bez znaczących strat. Co prawda duża liczba chórzystów brała w tym czasie czynny udział w walkach powstańczych, a podczas rewizji były niszczone nuty i dokumenty, to jednak działania te nie doprowadziły do ruiny tak prężnie działającej organizacji, chociaż nastąpiło jej chwilowe osłabienie. Trzeba jednak pamiętać, że to między innymi chóry stawały się ostoją polskiego patriotyzmu na terenie Śląska.
Raporty o stanie liczebnym Okręgu Tarnogórskiego wysłane na Walne Zebranie Delegatów, które odbywało się 21 maja 1922 roku w Katowicach, mówiły, że w Okręgu jest 21 chórów (w tym czynnie działających 11). W sumie towarzystwa śpiewacze ziemi tarnogórskiej zrzeszały 472 osoby. Rok później sytuacja Okręgu Tarnogórskiego przedstawiała się znacznie gorzej, ponieważ spora liczba kół śpiewaczych została wykreślona ze Związku z powodu zawieszenia działalności lub niepłacenia składek. Tak więc Okręg Tarnogórski liczył w tym czasie 10 chórów, z łączną liczbą 278 członków. W 1924 roku sytuacja uległa pogorszeniu, ponieważ Okręg liczył już jedynie 6 chórów, skupiających 483 chórzystów, z których około 260 osób było członkami biernymi.
